Przelot MSK na tle Słońca. Czerwiec to dobra okazja, by zobaczyć go z Polski. Ale jak to zrobić?

15 czerwca 2021przeczytasz w 4 min.

Przelot Międzynarodowej Stacji Kosmicznej na tle Słońca, to zjawisko które dla danej lokalizacji może być równie rzadkie co zaćmienia naszej dziennej gwiazdy. A jednak już niewielka wyprawa wystarczy, by je zaobserwować. Czerwiec to wyjątkowo dobry moment

Pamiętacie, że Międzynarodowej Stacji Kosmicznej nie zobaczymy nocą w czerwcu 2021? To wciąż prawda, zresztą w sierpniu będzie podobnie, jednak wcale nie oznacza to, że przepadła jakakolwiek możliwość dostrzeżenia MSK. Wciąż istnieje szansa, by ją zobaczyć za dnia.

Jak można zobaczyć MSK za dnia?

Wiadomo, że w ciągu dnia stacja nie jest podświetlona światłem słonecznym. Zwrócona jest ku nam swoją ciemną stroną, przez co na tle jasnego nieba bardzo trudno ją dostrzec. Pod koniec dnia, gdy Słońce już podświetla jej krawędzie, wciąż jest na tyle jasno, że tylko doświadczony obserwator z bardzo dobrym sprzętem ma szansę uchwycić ją na tle nieba.

Gdyby jednak MSK przemieszczała się na tle bardzo jasnego obiektu, takiego jak Słońce, wysoki kontrast pozwoli dostrzec jej kontur. Nie zawsze będzie ona zwrócona do nas tak, by wyglądać wyjątkowo spektakularnie, czyli podobnie do myśliwca TIE z Gwiezdnych Wojen, ale wciąż można będzie powiedzieć, że widzieliśmy MSK za dnia.

MSK na tle Słońca, charakterystyczny kształt

Przelot MSK na tle Słońca trwa ułamek sekundy

No dobrze. Na pewno widzieliśmy? To mimo wszystko nie jest takie proste, bo sam przelot na tle tarczy trwa mniej niż sekundę (najdłużej, około 0,6 s, gdy przelot jest centralny). Poza tym muszą być spełnione dodatkowe warunki.

MSK musi przelatywać na tle tarczy Słonecznej, a dla danej pozycji obserwatora nie jest to tak częstym wydarzeniem
obserwacje muszą być przeprowadzone w podobnym reżimie jak obserwacje zaćmienia Słońca czy też obserwacje plam na naszej dziennej gwieździe.

Poniżej wideo, na którym widać dynamikę zjawiska. Kolor Słońca jest wynikiem zastosowanego filtra i techniki przetwarzania obrazu.

Obejrzyj w

Najpierw musimy wiedzieć kiedy i gdzie nastąpi przelot MSK na tle Słońca

Niedawno szczęście mieli niektórzy miłośnicy obserwacji astronomicznych z południowej, środkowej i wschodniej Polski. MSK przelatywała na tle Słońca w trakcie jego zaćmienia. To była wyjątkowa okazja, prawdopodobnie jedyna w życiu, ale sam przelot też jest wart uwagi naszych instrumentów obserwacyjnych.

ISS Transit Finder - wyszukiwanie przelotów MSK na tle Słońca lub Księżyca

Rejon czyli wąski pas powierzchni Ziemi, z którego przelot jest widoczny, i dokładne czasy przelotu podaje strona ISS Transit Finder. Dołączone mapy ułatwią zaplanowanie podróży, gdy zechcemy dojechać do miejsca skąd widać dane zjawisko. A może to być konieczne.

Lista przelotów na tle Słońca lub Księżyca dla danej pozycji - wskazane są także pobliskie przeloty

Nie zawsze wspomniane przeloty następują dzień po dniu, tak jak same przeloty MSK. Jednak czerwiec 2021 jest pod tym względem wyjątkowo dobrym miesiącem. Do 26 czerwca, nawet dwa razy w ciągu dnia pojawi się okazja, by zobaczyć przelot MSK na tle Słońca.

Jak szukać przelotów MSK na tle Słońca lub Księżyca?

Tranzyt MSK może dotyczyć zarówno Słońca jak i Księżyca. W przypadku tego pierwszego widzimy wyłącznie ciemną sylwetkę stacji. W przypadku tego drugiego może to być stacja oświetlona, ale też nieoświetlona.

Do wyszukania przelotów posłuży nam strona ISS Transit Finder (transit-finder.com). Na tej witrynie wpisujemy współrzędne obserwacji (1, najlepiej pozwolić przeglądarce automatycznie je odczytać), określamy przedział czasu, w jakim chcielibyśmy zobaczyć tranzyt MSK (2), a na koniec podajemy odległość (3) jaką jesteśmy w stanie pokonać od miejsca gdzie jesteśmy, by zobaczyć wspomniane zjawisko.

Klikamy na Calculate i po chwili wyświetli się lista, a my przekonamy się, czy jesteśmy szczęśliwcami. Można też wybrać dowolny najbliższy tranzyt z listy, nawet jeśli nie jest on widoczny od nas i kliknąć na Show on map. Wtedy na mapie, którą można przybliżać i oddalać, widać jak dokładnie przebiega pas jego widoczności przez Polskę.

Nasza pozycja opisana będzie dymkiem z danymi o widoczności. Przyciskami Next lub Previous przejdziemy do kolejnego wydarzenia i tak dalej.

Szczęśliwcy w dniu 15 czerwca 2021 mieszkają w…

Najpierw tuż po godzinie 12, MSK na tle tarczy słonecznej mają szansę zobaczyć osoby mieszkające w nieco ponad pięciokilometrowej szerokości pasie, który przebiega przez północną część Szczecina, Kwidzyn, Olsztyn i nieco na północ od Augustowa.

Potem około 13:45 w trakcie kolejnego przelotu, MSK będzie widoczna na tle Słońca dla obserwatorów znajdujących się w pasie zaczynającym się na południe od Szczecina, przebiegającym na północ od Gniezna, południe od Płocka, południową część Warszawy i na północ od Włodawy w województwie lubelskim.

A co potem?

Kolejne dni to kolejne okazje na ciekawe obserwacje z terenu Polski. Poniżej pasy widoczności dla wszystkich przelotów MSK na tle Słońca (czerwony kolor) lub Księżyca (fioletowy kolor) w drugiej połowie czerwca 2021. Jak widać w czerwcu w okolicy prawie każdej większej miejscowości lub na jej terenie znajdzie się dogodne miejsce do obserwacji.

Pasy widoczności dla wszystkich przelotów na tle Słońca i Księżyca w drugiej połowie czerwca 2021 (źródło: ISS Transit Finder)

W lipcu trudniej będzie trafić na interesujący nas przelot MSK na tle Słońca, za to przeloty na tle Księżyca będą częściej widoczne. To w końcu miesiąc, gdy MSK powróci jako widoczny obiekt na nasze nocne niebo. W sierpniu znowu MSK zniknie z nocnego nieba w Polsce i będziemy mieć liczne okazje do obserwacji za dnia. I tak dalej, dopóki MSK będzie obecna na orbicie.

Przelot na tle Słońca trzeba też odpowiednio zarejestrować - przyda się aparat lub kamera

Drugi warunek obserwacji przelotu MSK na tle Słońca nie jest łatwy do spełnienia. Bo o ile zaćmienie można obejrzeć nawet bez aparatu czy kamery, po prostu odpowiednio chroniąc oko przed uszkodzeniem, tak w przypadku tranzytu MSK to raczej nie wystarczy. Przyda się aparat lub kamera.

Szczególnie efektowne są połączone w jedno ujęcie sekwencje zdjęć, ukazujące kolejne pozycje MSK na tle Słońca

Najlepiej wykonać albo bardzo szybką serię zdjęć, albo zarejestrować wideo rozpoczynając je chwilę przed przelotem. To drugie daje większe szanse na trafienie w odpowiedni moment, gdy nasz aparat ma niezbyt wydajną kartę pamięci i słaby tryb seryjny.

Jeśli dysponujecie akcesoriami do obserwacji zaćmień lub plam słonecznych to jesteście w najlepszej sytuacji. Takie zjawisko jak tranzyt MSK najlepiej rejestrować ze statywu. Ze względu na krótki czas zdarzenia podążanie za pozycją Słońca na niebie nie jest tak bardzo konieczne, chyba że planujemy dłuższe obserwacje.

Przyda się albo duże powiększenie (nie można też z nim przesadzić) lub optyka wysokiej klasy plus sensor dużej rozdzielczości, bo MSK jest bardzo malutkim obiektem na tle i tak niewielkiej tarczy słonecznej.

A jeśli nie na tle Słońca, to może na tle Księżyca

Przeloty łatwiejsze do obserwacji niż te na tle Słońca, to te na tle Księżyca. Tu nie musimy już stosować specjalnych akcesoriów, by osłabić światło naszego naturalnego satelity. Wystarczą ustawienia w aparacie podobne jak przy obserwacji Księżyca i dobra pozycja obserwacyjna. Wyszukamy ją podobnie jak czas zdarzenia na stronie ISS Transit Finder.

Przelot MSK na tle Księżyca w pełni

Te wszystkie przeloty na tle, są znacznie częstsze niż jakiekolwiek zaćmienia Słońca czy Księżyca, a być może uznacie ich obserwacje za znacznie atrakcyjniejsze. A na pewno wymagające krótszych podróży niż pogoń za pasem całkowitego zaćmienia Słońca.

Źródło: ISS Transit Finder, NASA, inf. własna

Przeczytaj także: