Odyseusz na Księżycu. Pierwsze udane lądowanie misji z USA od ponad 50 lat

AKTUALIZACJA 00:43 23/02/2024: Intuitive Machines po 20 minutach niepewności od momentu planowanego lądowania potwierdził, że doszło ono do skutku, choć jeszcze nie wiadomo w jakiej pozycji jest pojazd.

Księżyc choć znajduje się setki razy bliżej Ziemi niż Mars wcale nie jest łatwym celem do lądowania. Dotychczas udaje się to państwowym instytucjom, agencjom kosmicznym, ale prywatne przedsięwzięcia nie miały dotychczas szczęścia. W styczniu próbę podejmował Peregrine firmy Astrobotic Technology, ale ze względu na problemy z napędem nie opuścił nawet orbity Ziemi. Wcześniej nieudane były próby Izraelskiego SpaceIL, a także japońskiego HAKUTO-R M1, choć w ich przypadku fatalnym etapem było już samo lądowanie.

Lądowanie Odyseusza jest pierwszym udanym lądowaniem pojazdu z USA na powierzchni Księżyca po ponad 50 latach jakie minęły od czasów programu Apollo.

Odyseusz, bo tak nazywa się pojazd kosmiczny typu Nova-C, który zbudowało Intuitive Machines, tuż po północy 23 lutego 2024 roku podjął próbę lądowania na Księżycu. Szczęśliwie udaną, bo NASA zależało bardzo na tym małym sukcesie na swojej drodze na naszego naturalnego satelitę. Dlaczego NASA? Misja IM-1 czyli Intuitive Machines 1 realizowana jest przy wsparciu tejże agencji, która na pokładzie umieściła sześć swoich urządzeń. Wsparcie w ramach programu Commercial Lunar Payload Services (CLPS) obejmuje dofinansowanie w wysokości 118 milionów dolarów. Innym ze sponsorów jest firma Columbia, znana dobrze jako producent odzieży, której wielkie logo widnieje na głównej części lądownika. Poza tym udane lądowanie stanowi silny akcent wizerunkowy.

Lądownik Nova-C gotowy do lotu. (fot: Intuitive Machines / NASA)

Misja IM-1 - co wydarzyło się przed lądowaniem na Księżycu

Lot IM-1 na Księżyc odbywa się przy założeniu szybkiej trajektorii, trochę wolniej niż latali astronauci misji Apollo, ale i tak tydzień po starcie w dniu 15 lutego 2024 na pokładzie rakiety SpaceX z Florydy, pojazd jest już gotowy do lądowania.

Obejrzyj w

Podczas podróży na Księżyc zostaliśmy uraczeni efektownymi zdjęciami pojazdu na orbicie Ziemi. Ostatnie zdjęcia to już Odyseusz nad Księżycem po wykonaniu manewru, który wprowadził go na orbitę na wysokości 92 km w środę (21.02.2024) po południu.

Panoramiczne ujęcie Ziemi w trakcie podróży na Księżyc. (fot: Intuitive Machines / NASA)

Wcześniej konieczne były jeszcze dwa manewry (z trzech planowanych), które odpowiednio nakierowały lądownik na Księżyc. W trakcie podróży, dzień po starcie przeprowadzono także test silnika zasilanego metanem i ciekłym tlenem, który zostanie użyty podczas lądowania. Była to pierwsza próba takiego napędu na orbicie w historii. Podobny napęd wykorzystuje także Starship SpaceX, ale ten choć osiągnął kosmos nie wszedł podczas drugiej próby jeszcze na orbitę Ziemi.

 
Pojazd Odyseusz na orbicie Ziemi i tydzień później na orbicie Księżyca. (foto: Intuitive Machines / NASA)

Gdzie wylądował lądownik misji IM-1 i jak oglądać transmisję?

Lądownik Odyseusz jako cel obrał sobie krater Malapert A, który znajduje się tuż obok większego krateru Malapert o średnicy 69 km. Istotna jest lokalizacja tego obiektu nazwanego na część belgijskiego astronoma Charlesa Malaperta z 17 wieku. Znajduje się on tylko 300 km od południowego bieguna Księżyca. Zakłada się, że jest to region podobny charakterem do Wyżyny Kartezjusza - miejsca lądowania misji Apollo 16 w 1972 roku.

Lądownik Intuitive Machines wylądował 23 lutego 2024 roku w miejscu, które brane jest pod uwagę jako miejsce lądowania astronautów w misji Artemis III.

Lądowanie ma rozpoczęło się po godzinie 21:00 (czas podany na grafice to amerykański czas centralny, czyli o 7 godzin wcześniejszy od środkowoeuropejskiego). Kluczowy manewr miał nastapić o godzinie 22:24, ale przełożono go o dwie godziny na 00:24.

Obejrzyj w

Lądowanie doszło do skutku minutę przed planowanym czasem. Nawiązano komunikację z Odyseuszem, ale kontrola misji musi ustalić jaki jest dokładny stan pojazdu. Będzie on w stanie działać przy zasilaniu bateriami słonecznymi przez 14 dni, zanim nie nadejdzie księżycowa noc. Zapis zakończonej już transmisji z lądowania można obejrzeć na powyższym wideo.

Co znalazło się na pokładzie Odyseusza?

Lądownik typu Nova-C to pojazd o wadze 675 kilogramów, z których 130 kg to waga aparatury naukowej. Wysokość pojazdu wynosi 4,3 metra, a średnica 1,6 metra. Ładunek NASA obejmuje następujące urządzenia:

• ROLSES czyli Radio Observations of the Lunar Surface Photoelectron Sheath - dokona badań środowiska radiowego w okolicy lądownika, naładowanego pyłu księżycowego,
• LRA czyli Laser Retro-Reflector Array - zestaw retroreflektorów ułatwi lokalizację pojazdu na powierzchni z pokładu orbitera księżycowego,
• NDL czyli Navigation Doppler Lidar for Precise Velocity and Range Sensing - to wyposażony w LIDAR sensor, który wspomoże precyzyjne lądowanie,
• SCALPSS czyli Stereo Cameras for Lunar Plume-Surface Studies - zestaw kamer, które zaobserwują powierzchnię Księżyca podczas lądowania i to jak wpłyną na nią działające silniki,
• LN-1 czyli Lunar Node 1 Navigation Demonstrator - to boja radiowa pracująca w paśmie S, która zadziała podobnie jak GPS na Ziemi,
• RFMG czyli Radio Frequency Mass Gauge statement - demonstracja technologii, która z pomocą fal radiowych analizuje ilośc pozostałego paliwa w zbiornikach lądownika.

Jak widać większość aparatury NASA posłuży do wsparcia lądowania, ale to nie cały sprzęt, który Odyseusz ma dostarczyć na Księżyc. Misja jest też sprawdzianem technologii Omni-Heat Infinity (znanej z odzieży Columbia), która w postaci chroniącej termicznie osłony zastosowana została na jednym z panel lądownika Nova-C.

Dzięki Eaglecam będziemy mogli obejrzeć lądowanie Odyseusza z niespotykanej dotychczas na Księżycu perspektywy. Kamera ma zostać oddzielona od lądownika na wysokości 30 metrów nad powierzchnią i pokazać lądowanie podobnie jak kamery podczas misji łazika Perseverance na Marsie. Nawet jeśli coś pójdzie nie tak w ostatnich chwilach, to obrazy z Eaglecam mogą mieć krytyczne znaczenie dla późniejszego śledztwa.

Lądownik wyposażony będzie też w tzw. ILO-X czyli miniaturowe obserwatorium astronomiczne, które po raz pierwszy spróbuje dokonać obserwacji nieba i centrum Galaktyki z powierzchni Księżyca. Nie zabrakło również elementów związanych z ziemską kulturą, historią i technologią. Jest to zestaw niewielkich rzeźb (symbolizujących ważne dla Ziemi osoby), które tworzą całość będąc rozdzielone pomiędzy Ziemią i Księżycem, a także powiązany z nimi NFT. Na pokładzie znalazły się także archiwa ziemskich repozytoriów wiedzy.

I co może być najciekawsze, ale też może wydać się absurdalnym pomysłem, na pokładzie lądownika Odyseusz umieszczono demonstrację zapasowego centrum danych firmy Lonestar. Jej klienci będą mogli przetestować archiwizację danych przesłanych z Ziemi do pamięci w księżycowym lądowniku, a także pobrać pliki z powrotem do swoich urządzeń.

Źródło: Intuitive Machines, inf. własna