Wyjaśniamy Spis Powszechny. Po ludzku

Spis Powszechny 2021 ruszył

Wystartował już Spis Powszechny 2021. Z tego powodu wyjaśniamy, jak się spisać, odpowiadamy na pytanie, czy trzeba to zrobić, a jeśli tak, to do kiedy i przyglądamy się kontrowersjom związanym z tą najnowszą edycją największego statystycznego przedsięwzięcia w Polsce. 

Kompleksowe zbieranie informacji na temat społeczeństwa było obecne na ziemiach polskich już w średniowieczu – takie informacje odnajdujemy choćby w kronice Galla Anonima. Pierwszy faktyczny spis ludności odbył się jednak w naszym kraju w 1789 roku (około 40 lat po pierwszych podobnych przedsięwzięciach w innych częściach świata). Na jego podstawie ustalono zaludnienie Rzeczypospolitej i wysokość podatku na utrzymanie stutysięcznej armii. Od tego czasu regularnie organizowane były spisy powszechne, a ostatni z nich odbył się w 2011 roku. 

Spis Powszechny 2021. Jak się spisać? Przez Internet

Podstawową formą jest tak zwany samospis internetowy, czyli po prostu wypełnienie formularza dostępnego na stronie internetowej nsp2021.spis.gov.pl. Zalogować można się przez profil zaufany, bankowość elektroniczną lub po prostu numer PESEL (z dodatkowym uwierzytelnieniem w postaci odpowiedzi na pytania o rodziców). 

Jedna uwaga: wypełnienie formularza może zająć ci sporo czasu – nawet kilkadziesiąt minut. Dobra wiadomość jest taka, że nie musisz zrobić tego za pierwszym razem – w razie czego możesz dokonać samospisu w ciągu dwóch tygodni od pierwszego zalogowania.

Jeśli nie masz dostępu do Internetu czy też komputera, możesz udać się do swojego urzędu gminy lub wojewódzkiego urzędu statystycznego, gdzie przygotowane zostały specjalne stanowiska komputerowe. 

Osoby, które z jakichkolwiek powodów nie mogą spisać się internetowo, mają możliwość spisania się przez telefon. Zainteresowani tą formą, powinni zadzwonić na infolinię – pod numer 22 279 99 99. Aktualnie (ze względu na epidemię) nie przewiduje się wywiadów bezpośrednich realizowanych przez rachmistrzów. 

Jak mieć pewność, że dzwoni rachmistrz, a nie oszust?

(Jeśli nic się nie zmieni, to) rachmistrzowie nas nie odwiedzą, ale będą mogli dzwonić, by spisać tych, którzy nie zrobili tego samodzielnie. Ten etap wystartuje 4 maja bieżącego roku, jeśli ktoś podający się za rachmistrza zadzwoni do ciebie w sprawie spisu wcześniej, zignoruj go, bo najprawdopodobniej jest to oszust. No właśnie... 

Jak odróżnić prawdziwego rachmistrza od oszusta? Przede wszystkim poda ci on swoje imię i nazwisko oraz numer identyfikatora. Możesz go zweryfikować po tych danych – albo na infolinii GUS (22 279 99 99) albo przez formularz na stronie internetowej. Po drugie: rachmistrzowie będą dzwonić do respondentów z konkretnego numeru telefonu: 22 828 88 88. 

Mimo to oczywiście najlepiej wziąć sprawy w swoje ręce, by uniknąć ryzyka. Albo samodzielnie spisać się przez Internet, albo też zadzwonić na infolinię. Jest to najbezpieczniejsze i najbardziej praktyczne rozwiązanie. 

Przez Internet jest wygodnie, ale czy dane są bezpieczne?

Dzięki Internetowi wzięcie udziału w spisie jest wygodniejsze niż kiedykolwiek wcześniej. Czy (prywatne, a czasem i intymne) informacje, jakie podajemy, są jednak odpowiednio zabezpieczone? 

Zacznijmy od tego, że według ustawy GUS nie może udostępniać ani wykorzystywać danych do celów innych niż statystyczne. To pierwszy plus. Drugi jest taki, że na potrzeby analizy i przetwarzania danych te ostatnie będą już występować w formie zanonimizowanej. Trzeci plus z kolei to gusowskie zapewnienie, że aplikacja z powodzeniem przeszła testy podatnościowe. 

Jasne, można w to wierzyć albo nie wierzyć, ale tak naprawdę trudno byłoby oczekiwać czegoś więcej. I zdecydowanie lepszą opcją jest samospis internetowy – skorzystanie z infolinii czy pomocy rachmistrza dodaje kolejne osoby do łańcucha i tym samym zwiększa ryzyko „wycieku” informacji. 

Niestety jest też pewna podatność. Wystarczy, że ktoś zna nasz PESEL i dane matki, a będzie mógł się zalogować na stronie spisu. Dlatego najlepiej jak najprędzej wywiązać się z obowiązku, a przynajmniej ustawić hasło na PESEL (a formularz uzupełnić w ciągu następnych dwóch tygodni). 

Co więc robić, jak żyć?

Oczywiście każdy zrobi tak, jak uważa. My rekomendujemy: spisać się i to jak najszybciej (aby wyeliminować wspomniane zagrożenie PESEL-owe), ale podając jak najmniej informacji – naturalnie zgodnie z prawdą. Najlepiej przez Internet. Tak jest najwygodniej i najbezpieczniej.

Nie możemy zapewnić, że dane nie wyciekną albo nie zostaną wykorzystane w celach innych niż statystyczne. Ostatecznie jednak możesz zrezygnować z odpowiedzi na bardziej wrażliwe pytania i uniknąć pojawienia się ich w Internecie.

Źródło: GUS, GOV, informacja własna

Czytaj dalej o e-urzędzie: 

• Zapisz się na szczepienie przez Internet - tak jest najprościej
• Rozlicz PIT przez Internet - a robi się to tak
• Już można. Złóż wniosek o 500+ bez wychodzenia z domu