We wtorek 25 października zaćmienie Słońca. Jak je obserwować? Czy zrobi się w związku z tym ciemniej?

Słońce to bardzo jasny obiekt na naszym dziennym niebie. Jak jasny już wam o tym opowiadaliśmy. Nawet w przypadku całkowitego zaćmienia Słońca tuż przed jego fazą maksimum nie należy patrzeć się w kierunku tarczy słonecznej bez odpowiedniego zabezpieczenia oczu. A co dopiero przy zaćmieniu częściowym lub obrączkowym, gdy wciąż blask tarczy słonecznej jest na tyle duży, że nie każdy zauważy, że coś ciekawego dzieje się na niebie.

Tylko w chwili, gdy widać koronę słoneczną przy zaćmieniu całkowitym, można przez kilka minut bezpiecznie podziwiać Słońce gołym okiem.

Okulary do obserwacji zaćmienia Słońca są znacznie mocniejsze niż jakiekolwiek okulary przeciwsłoneczne

Zaćmienie 25 października 2022 roku w Polsce

Tego dnia na terenie Polski będziemy mogli obserwować częściowe zaćmienie Słońca. Oznacza to, że tarcza Księżyca w nowiu przesłoni tylko część tarczy słonecznej. Do największego zaćmienia, wciąż częściowego, dojdzie tym razem na terenie Rosji i Kazachstanu.

Tak mniej wiecej przesłonięta będzie tarcza słoneczna 25 października w Polsce w trakcie zacmienia

Jednakże w Polsce całkiem spora część Słońca zostanie przesłonięta, będzie to od około 32% na południowym zachodzie (Zgorzelec) do ponad 46% na północno wschodniej granicy (Sejny).

W chwili maksymalnego zaćmienia, około godziny 12:23, Słońce będzie znajdowało się prawie dokładnie w kierunku na południe

Zaćmienie zacznie się około godziny 11:14, maksimum będzie miało miejsce około godziny 12:23, a koniec zaćmienia to godzina 13:33. Podany czas dotyczy Warszawy. Na wschodzie Polski kolejne etapy zaćmienia nastąpią w prawie tym samym czasie. Na zachodzie z kolei kilka minut wcześniej niż w Warszawie. Dokładne informacje jak i animację przebiegu zaćmienia znajdziecie na stronie timeanddate.com (w polu wyszukiwania wpisujecie nazwę miejscowości i z listy propozycji wybieracie odpowiednią pozycję).

Stopień przesłonięcia tarczy słonecznej w trakcie zaćmienia 25 października 2022 roku (źródło: timeanddate.com)

Czasu na obserwację tego zjawiska będzie całkiem sporo, ale nie oznacza to, że będzie to łatwe. Największą przeszkodą może okazać się pogoda, która we wtorek w całej Polsce będzie mocno niesprzyjająca. Gdy chmury przeszkodza w obserwacjach możemy skorzystać z transmisji na YouTube. Mamy dla was dwie propozycje.

Obejrzyj w

Obejrzyj w

Czy w momencie maksimum zaćmienia w Polsce na dworze zrobi się ciemniej?

Słońce w pełni blasku świeci z jasnością -26,8 magnitudo. W oddzielnym tekście możecie dowiedzieć się, co to jest magnitudo (to skala, w której mniej oznacza więcej). Gdyby przesłonić go w połowie, świeciłoby ono wciąż z jasnością ponad -26 magnitudo. Technicznie rzecz ujmując blask Słońca byłby mniej niż 2 razy słabszy. Dla ludzkiego oka wpływ takiej różnicy na jasność otoczenia jest niedostrzegalny.

Przesłonięcie tarczy słonecznej w Polsce w trakcie zaćmienia 25 października 2022 roku w miejscu gdzie będzie maksymalne wyniesie niespełna 47%. To oznacza, że na dworze nie zrobi się zauważalnie ciemniej. Dla ludzkiego oka będzie tak samo jasno jak przed i po zaćmieniu. Jeśli zaćmienie nastąpi przy dużym zachmurzeniu, tym bardziej nie zauważymy tego faktu.

Nawet gdyby tarcza Słoneczna była przesłonięta w ponad 90%, to wciąż moglibyśmy spadek jasności w związku z zaćmieniem pomylić z przesłonięciem tarczy słonecznej przez chmury. A jeśli nie będziemy w ogóle śledzić zaćmienia, tym bardziej nic nie zwróciłoby naszej uwagi.

Nawet przy tak mocno zmieniającym się zakryciu tarczy słonecznej jak w strefie częściowego zaćmienia w 2017 roku (foto powyżej), zmian w otoczeniu nie dostrzeglibyśmy gołym okiem

Jednakże wyposażeni w odpowiednie pomoce naukowe, mamy szanse dostrzec nadgryzioną od góry przez Księżyc tarczę słoneczną.

Jak obserwować zaćmienie Słońca 25 października 2022 roku?

Przede wszystkim pod żadnym pozorem nie patrzcie się niczym nie chronionymi oczami w stronę Słońca. Jedno dłuższe spojrzenie i już nie obejrzycie nigdy więcej żadnego odcinka ulubionego serialu. Również przydymiona szybka, aluminiowa folia spożywcza czy niewywołany film fotograficzny to zabezpieczenie nienajlepsze. Dużo lepszym rozwiązaniem jest zastosowanie szkła spawalniczego (najlepiej kilku warstw), choć warto upewnić czy na pewno jest ono dobrej jakości.

Metody, które gwarantują w pełni bezpieczne obserwacje zaćmienia Słońca są dwie. Pierwsza to wykorzystanie specjalnego filtra słonecznego w postaci folii słonecznej (tzw. Baader Solar Foil)). Choć przypomina ona folię spożywczą, znacznie lepiej blokuje dostęp światła słonecznego. Może być on elementem okularów do oglądania zaćmienia, można też użyć go jako nasadkę (także samodzielnie wykonaną) na obiektyw aparatu lub lunety, by wykonać zdjęcie zaćmienia lub je obserwować (ale nawet z takim filtrem lepiej nie robić tego zbyt długo).

Zaćmienie słońca widziane przez folię słoneczną w okularach do oglądania zaćmień

Ponieważ zaćmienie już niebawem to najlepiej, gdy taki filtr już macie, na przykład z obserwacji poprzedniego zaćmienia. Albo ma ktoś znajomy.

Jeśli nie dysponujecie folią słoneczną to jeszcze nic straconego. Jest druga metoda, która polega na rzutowaniu obrazu Słońca na ekran. Obserwując ten ekran, a nie samo Słońce bezpośrednio, możemy bezpiecznie zobaczyć jak Słońce jest powoli coraz bardziej przesłaniane przez Księżyc. Tę metodę zaćmienia Słońca można zrealizować na różne sposoby zależnie od waszych ambicji.

Sposób 1 dla ryzykantów, czyli wspomagamy się lornetką lub lunetą

By rzutować obraz Słońca z pomocą lornetki lub lunety przyda się nam kilka kartek sztywnego białego papieru i statyw. Można oczywiście zrobić to bez statywu, ale obserwacje będą mniej wygodne. 

Choć rzutowanie obrazu Słońca poprzez lunetę jest często proponowane, lepiej nie obserwować w ten sposób Słońca przez dłuższy czas. Może bowiem dojść do uszkodzenia optyki i innych elementów instrumentu obserwacyjnego. Dlatego najlepiej użyć stary sprzęt, którego nie będzie nam żal.

Lunetę lub lornetkę kierujemy w stronę Słońca (metodą prób i błędów), a potem umieszczamy za okularem kartkę papieru lub coś sztywnego, na czym będzie widać obraz. Co istotne, nie umieszczamy kartki tam gdzie światło słoneczne się ogniskuje prawie w punkcie, bo wtedy po prostu zapalimy kartkę, a w nieco większej odległości. Im dalej, tym większy obraz Słońca uzyskamy.

W tym przypadku  nie przesłaniamy obiektywu lunety lub lornetki folią słoneczną

To nie wszystko. Ponieważ otoczenie będzie i tak bardzo jasne, nawet w maksimum zaćmienia częściowego, trzeba jeszcze dodatkowo zainstalować dodatkową przesłonę na wysokości okularu lub przez obiektywem, tak by ekran na którym wyświetlimy obraz Słońca znajdował się w cieniu. Taką przesłoną może być kartka z wyciętym otworkiem tak, by nałożyć ją na okular lub obiektyw.

Sposób 2 dla niecierpliwych, ale dużo bezpieczniejszy

Ten sposób jest jeszcze prostszy niż powyższy, bo nie będziemy potrzebowali do niego ani lunety, ni lornetki, ani żadnego elementu szklanego. Jedynie papier lub nasze własne dłonie, ewentualnie kawałek folii aluminiowej.

Jeśli chcecie użyć samych dłoni, złóżcie palce tak, by stworzyły one coś na kształt siatki z małymi oczkami. Skierujcie je w stronę Słońca, tak by padające przez tę siateczkę światło tworzyło na ziemi lub kartce papieru wielokrotny obraz Słońca. Gdy będzie ono przesłonięte, nawet częściowo, da się to zobaczyć. Zamiast dłoni możecie użyć także dowolnego innego przedmiotu z okrągłymi otworami, na przykład durszlak.

Przy odrobinie dodatkowego zaangażowania zbudujecie kamerę otworkową. Może to być wariant szybki bez tubusu, czyli kartka papieru z wycięciem pośrodku, które przesłonięte jest folią aluminiową przekłutą z kolei igłą. Światło słoneczne padające na ten otwór w pewnej odległości za nim utworzy obraz Słońca. Najlepiej umieścić w tym miejscu ekran, na przykład z białego kartonu, podobnie jak przy obserwacjach przez lunetę.

Obejrzyj w

Możemy taki „układ optyczny” wyposażyć dodatkowo w tubus (na powyższym wideo bardzo prosty sposób z użyciem folii aluminiowej i rolki od papieru toaletowego), czyli obudować całość tak, by przypominała lunetę przeznaczoną do jednego celu. Obserwacji Słońca.

Zbudowany samodzielnie instrument do obserwacji zaćmienia przyda się także po nim

Jeśli uda się wam skonstruować kamerę otworkową lub zbudować obserwatorium z pomocą lornetki lub lunety i filtra słonecznego nie ograniczajcie się do obserwacji Słońca jedynie w trakcie zaćmienia. Tarcza słoneczna nie jest bowiem jednolita, nawet dla amatorskich obserwacji. Występują na niej plamy słoneczne, które czasem są bardzo dobrze widoczne jako ciemne nieregularne plamki na jasnej tarczy. Ich obserwacje i to jak zmienia się ich położenie w ciągu tzw. cyklu słonecznego to ciekawe doświadczenie dla miłośnika astronomii.

Źródło: inf. własna