Płyty główne

Najistotniejsze pojęcia związane z płytami

przeczytasz w 3 min.


BIOS (Basic Input/Output System) - zapisany w pamięci stałej zestaw podstawowych procedur, które pośredniczą pomiędzy sprzętem a systemem operacyjnym. Obecnie większość BIOS-ów zapisywana jest w pamięciach flash, co umożliwia ich późniejszą aktualizację. Główny sens wpisywania nowego BIOS-u to możliwość korekty wykrytych w nim błędów i uwzględnienie nowej generacji procesorów. Do konfiguracji BIOS-u płyty głównej służy program BIOS Setup.

Magistrala FSB (Front Side Bus) - magistrala łącząca procesor z kontrolerem pamięci, który najczęściej znajduje się w mostku północnym. Parametry FSB zależne są od zastosowanego procesora.

ACPI (Advanced Configuration and Power Interface) - zaawansowany interfejs zarządzania konfiguracją i energią. Dzięki temu interfejsowi BIOS na bieżąco monitoruje wysokość napięć i temperatur newralgicznych podzespołów peceta. W razie ew. problemów (np. za wysokiej temperatury) może im szybko zapobiec, przykładowo zwiększając szybkość obrotów wentylatorów.

Dual BIOS - bardzo przydatne rozwiązanie. Są to dwie kości BIOS-u - w razie awarii pierwszej z nich (np. podczas nieudanej próby aktualizacji) zarządzanie płytą przejmuje druga kość. Dual BIOS rzadko występuje w tańszych płytach głównych, za to często - w droższych.

POST (Power-On Self Test) - test poprawności działania podstawowych komponentów komputera, wykonywany przy każdym uruchomieniu lub po restarcie peceta. To właśnie test POST sprawdza obecność i prawidłowość działania układów niezbędnych do pracy komputera, a niepomyślny wynik tego testu skutkuje serią odgłosów wydawanych przez głośnik. Ilość odgłosów (a w zasadzie "pisków") i ich czas trwania sygnalizują poszczególne błędy - wszystkie odgłosy można rozszyfrować dzięki instrukcji obsługi, która dołączana jest do każdej płyty. Obecnie coraz więcej płyt nie korzysta już z kodów dźwiękowych, lecz z kolorowych diod LED lub wyświetlacza siedmiosegmentowego umieszczonego na płycie. Jeśli test POST przejdzie pomyślnie, komputer wyda pojedynczy pisk i rozpocznie ładować system operacyjny.

Enhanced Halt State - rozwiązanie umożliwiające wysłanie przez system operacyjny komendy "halt" (stój), która całkowicie zatrzymuje prace procesora. Z tej komendy zazwyczaj korzysta się wtedy, gdy procesor nie ma zbyt dużo do roboty, do czego dochodzi stosunkowo często.

EIST - technologia Intela, która pozwala na dynamiczną zmianę wartości mnożnika i napięcia niektórych procesorów tej marki. Stosowana w celu zmniejszania poboru mocy procesora, a co za tym idzie - powoduje też mniejsze wydzielanie ciepła i cichszą pracę systemu chłodzenia.

Cool'n'Quiet - technologia AMD, która obniża zapotrzebowanie na energię. Rozwiązanie pozwala na dostosowywanie częstotliwości pracy jednostki centralnej do aktualnie wykonywanego zadania - sprawia to, że przy mniejszym obciążeniu procesora możliwe jest zmniejszenie jego częstotliwości taktowania. W rezultacie skutkuje to zredukowaniem zapotrzebowania na energię i ilości widzialnego ciepła.

Boot Device (lub Boot Sequence) – funkcja, która ustala kolejność odczytywania napędów, z których BIOS ma uruchomić system operacyjny.

FSB Frequency – funkcja BIOS-u, która pozwala ustawić prędkość szyny systemowej (magistrali łączącej procesor, pamięci RAM i chipset płyty głównej).

SPD (Serial Presence Detect) - niewielki układ na każdym z modułów pamięci. Przechowuje informacje na temat parametrów pamięci, takich jak napięcie, wielkość, częstotliwość, opóźnienia. Zawiera również numer seryjny, nazwę modułu oraz swoją.

vCore - napięcie rdzenia procesora. Aby je regulować, co często jest niezbędne podczas overclockingu, należy skorzystać z odpowiedniej funkcji w BIOS-ie.

Wirtualizacja - Wirtualizacja umożliwia platformie równoległą obsługę kilku systemów operacyjnych lub aplikacji korzystających z niezależnych partycji, które mogą być wydzielone z myślą o specyficznych zastosowaniach, takich jak zarządzanie i serwisowanie oraz ochrona komputerów w sieci. W procesorach Intel sprzętowa wirtualizacja pojawiła się w 2005 roku.

AHCI (Advanced Host Controller Interface) – specyfikacja, która określa programowanie kontrolerów SATA. AHCI opisuje strukturę pamięci systemowej w celu oprogramowania komunikacji i zapewnienia przepływu danych między pamięcią systemową a urządzeniami magazynującymi (np. dyskami SATA). AHCI służy ponadto jako standard przy wykrywaniu, konfigurowaniu i programowaniu adapterów SATA/AHCI.


High Definition Audio (znane również jako HD Audio lub Azalia) - odnosi się do specyfikacji wydanej przez Intel w 2004 r. Mowa o opracowaniu kodeka audio, który oferuje więcej kanałów i lepszą jakość dźwięku niż poprzednie układy zintegrowane, takie jak kodeki AC97. W trakcie prac nad tym kodekiem posługiwano się nazwą roboczą "Azalia" - wielu producentów ciągle stosuje tę nazwę w specyfikacjach technicznych płyt głównych.

S.M.A.R.T. (Self-Monitoring, Analysis and Reporting Technology) – system monitorowania i powiadamiania o błędach działania twardego dysku.


HyperTransport - opracowana przez AMD magistrala systemowa, która jest spotykana w komputerach wyposażonych w procesor ze zintegrowanym kontrolerem pamięci (zastępuje FSB). HyperTransport wykorzystywana jest wówczas do łączenia procesora z pozostałymi komponentami.

QuickPath Interconnect - magistrala opracowana przez Intela, będąca odpowiednikiem Hyper Transport firmy AMD. Zawiera zintegrowany kontroler pamięci i ulepszone łącza komunikacyjne między elementami systemu, co zwiększa ogólną wydajność.

PCI-Express - pionowa magistrala, która służy do podłączania urządzeń do płyty głównej. Każde urządzenie PCI-Express jest połączone bezpośrednio z kontrolerem. Sygnał jest przekazywany przy pomocy dwóch linii, po jednej w każdym kierunku. Wyróżniamy różne gniazda PCI-Express. Na płytach głównych gniazda PCI-E x16 montuje się zwykle w miejscu przestarzałego już gniazda AGP, pod nim zaś znajdują się gniazda x8, x4, x1 i najdalej od procesora - PCI. Karty graficzne mogą pobierać przez złącze PCI-E maksymalnie 75 W. Jeśli do poprawnej pracy wymagają większej mocy, trzeba skorzystać z zasilania doprowadzonego osobnym kablem z zasilacza.