Astrozagadka z 2019 i 2020 roku rozwiązana. Wiemy dlaczego Betelgeza gwałtownie pociemniała

Pamiętacie początek 2020 roku, gdy astronomowie próbowali rozwikłać zagadkę gwałtownego pociemnienia Betelgezy jednej z największych gwiazd w naszym galaktycznym sąsiedztwie? Takie zmiany, odbiegające od reguły, choćby były nią przewidywane przez modele duże zmiany jasności, zwykle zwiastują coś niezwykłego. To niezwykłe w przypadku obiektu, który jest u schyłku swojej gwiezdnej ewolucji, może oznaczać eksplozję supernowej.

Pociemnienie Betelgezy w maksimum osiągnęło poziom, który był do zauważenia gołym okiem przed doświadczonego amatora astronomii

Ten pomysł szybko podchwycili łowcy astronomicznych sensacji, bo supernowe choć obserwowane stosunkowo często, są zjawiskami bardzo rzadkimi w skali pojedynczej galaktyki. W naszej własnej światło z ostatnio obserwowanej supernowej (gwiazda Keplera) dotarło do Ziemi w XVII wieku. Od tamtej pory nie obserwowaliśmy nic co wskazywałoby na kolejną supernową w Galaktyce. Najbliższa tego typu eksplozja ostatnio miała miejsce w 1987 roku w Wielkim Obłoku Magellana sąsiadującym z Droga Mleczną.

Obejrzyj w

Już dzięki pierwszym obserwacjom porównawczym udało się odsunąć wizję rychłego końca Betelgezy, ale wciąż pozostawały dwie opcje, które były równie prawdopodobne. Zmiany w samej gwieździe wskazujące na zaburzenie dotychczasowego porządku, albo wyrzut obfitej ilości materii, która oddalając się i obiegając gwiazdę przesłaniała jej powierzchnię. Powyższe wideo to animacja pokazująca jak zmieniała się postrzegana jasność gwiazdy.

Dziś, półtora roku od tych wydarzeń wiemy już dokładnie, którą z nich należy wskazać jako rozwiązanie jednej z większych astrozagadek ostatniej dekady.

Wyjaśnienie zagadki pociemnienia Betelgezy. Prawidłowa była opcja numer dwa

Astronomowie za pomocą teleskopu VLT w północnym Chile obserwowali Betelgezę nie tylko w 2019 roku, ale kontynuowali obserwacje również w 2020. W styczniu i marcu 2020 roku udało się wykonać zdjęcia jej tarczy zanim jeszcze powróciła ona do normalnej jasności w kwietniu.

Zdjęcia ze stycznia i marca 2020 roku wcześniej nie były publikowane

Analiza tych zdjęć wskazuje, że gwiazda została przesłonięta przez ogromną chmurę pyłu. To jednak nie wszystkie wnioski. Ważne skąd wzięła się taka chmura pyłowa? I tu swoją rolę odegrali teoretycy, którzy wiedza jak funkcjonują takie gwiezdne giganty jak Betelgeza.

Gwiezdny pył, przyczyna całego zamieszania

Zjawisko, którego byliśmy świadkami, wiąże się z powstaniem gwiezdnego pyłu. Miguel Montargès z zespołu, który dokonał odkrycia, tak tłumaczy proces, który do tego doprowadził. Trzeba tu wiedzieć, że powierzchnia Betelgezy pulsuje co jest efektem nieustannego ruchu gazowych bąbli w jej wnętrzu. Te bąble przemieszczając się kurczą się i pęcznieją.

Taki bąbel może przypadkiem po osiągnięciu powierzchni gwiazdy oddzielić się od niej jednocześnie wywołując silne ochłodzenie części gwiazdy. Spadek temperatury jest na tyle duży, by oddalająca się materia gazowa była w stanie skondensować do postaci pyłu. Poniższe wideo pokazuje jak taka pyłowa otoczka może wpłynąć na jasność gwiazdy.

Obejrzyj w

Dlaczego taki gwiezdny pył wzbudza tak duże zainteresowanie wśród astronomów? Takie wyrzuty materii mogą być bowiem jednym ze sposobów zasilania przestrzeni międzygwiezdnej w podstawowe budulce przyszłych układów planetarnych, w których kiedyś może narodzić się życie.

Wszechświat nie jest wieczny

Przygoda jaka spotkała Betelgezę pokazuje, że dzięki rozwojowi technik obserwacyjnych, możemy coraz lepiej i szybciej znajdować właściwe wyjaśnienie trapiących nas astronomicznych zagadek. Jest też przykładem jak dynamicznym tworem jest Galaktyka i tworzące ją gwiazdy. Zaangażowana w projekt obserwacyjny Emily Cannon z Katolickiego Uniwersytetu Lowańskiego podsumowała to w charakterystyczny sposób - „Gdy patrzymy się na gwiazdy nocą, te drobne punkty świetlne wydają się wieczne. Pociemnienie Betelgezy przełamuje tę iluzję”.

A Wy jak postrzegacie kosmos, gwiazdy, nie mówiąc już o planetach i tym co na nich się dzieje? Jako coś stałego, czy wręcz przeciwnie? Czekamy na odpowiedź w komentarzach.

Źródło: ESO, inf. własna